Για να απευθυνθεί ένας γονιός στο λογοθεραπευτή θα πρέπει να έχει υπόψη του, τα στάδια ανάπτυξης του λόγου και της ομιλίας του παιδιού ανάλογα με την ηλικία του. Ενδεικτικά αναφέρουμε:
Έως 12 μηνών: αντιδρά σε ήχους, στρέφει το κεφάλι και το βλέμμα στην πηγή των ήχων, αρθρώνει φθόγγους και συλλαβές (πα, μπα, τα κλπ), ανταποκρίνεται στο όνομά του.
Έως 18 μηνών: εμφάνιση των πρώτων λέξεων, μίμηση των λέξεων που εκφέρουν οι μεγάλοι, πρώτο συμβολικό παιχνίδι (π.χ κάνει ότι μιλάει στο τηλέφωνο). Κατανοεί και εκτελεί απλές εντολές και δηλώνει (μη λεκτικά) τις βασικές του ανάγκες.
Έως 2 χρονών: το λεξιλόγιό του εμπλουτίζεται (20 – 50 λέξεις), κατονομάζει οικεία αντικείμενα και πρόσωπα, κατανοεί και εκτελεί σύνθετες εντολές, απαντά σε απλές ερωτήσεις και λέει το όνομά του, σχηματίζει απλές φράσεις με 2 λέξεις, εκδηλώνει αιτήματα (θέλω + αντικείμενο).
Έως 3 ετών: το παιδί σχηματίζει ολοκληρωμένες προτάσεις, κατανοεί, διατυπώνει και απαντά σε απλές ερωτήσεις, η άρθρωσή του γίνεται κατανοητή από τα οικεία του πρόσωπα, χρησιμοποιεί σωστά αντωνυμίες, πρόσωπα, αριθμούς και ρήματα και η ροή του λόγου του είναι συνεχής χωρίς σημαντικούς δισταγμούς ή κομπιάσματα.
Έως 4 ετών: η ομιλία του παιδιού, ομοιάζει με αυτήν των ενηλίκων (γίνεται κατανοητή από οποιοδήποτε συνομιλητή), η άρθρωση τελειοποιείται (υπάρχει ανοχή μόνο για τα /ρ/ και /σ/), το παιδί αφηγείται ιστοριούλες και περιγράφει εικόνες με ευκολία, κατανοεί και απαντά σε όλων των ειδών τις ερωτήσεις.
Τι είναι Δ.Ε.Π.-Υ.;
Συναντάται στο 5-7% των παιδιών. Κύρια χαρακτηριστικά αυτής της διαταραχής είναι διάσπαση της προσοχής, παρορμητικότητα και υπερκινητικότητα υπερβολικού βαθμού για την αναπτυξιακή ηλικία του παιδιού. Το πρόβλημα αυτό εκδηλώνεται στο σπίτι, σε κοινωνικές εκδηλώσεις, στο σχολείο και μπορεί να επηρεάσει την ικανότητα του παιδιού ν’ ακολουθήσει οδηγίες (γραπτές ή προφορικές), να ολοκληρώσει τις εργασίες του σχολείου, να συμμετέχει σε παιχνίδια και να είναι λειτουργικό στα καθήκοντα του.
Σύμφωνα με το DSM-IV (Diagnostic and Statistical Manual) της Αμερικάνικης Ψυχιατρικής Εταιρείας περιγράφονται τρεις υποτύποι της διαταραχής:
- ΔΕΠ-Υ Ελλειματικής Προσοχής: το παιδί φαίνεται ότι δεν μπορεί να εστιάσει την προσοχή του ή να παραμείνει συγκεντρωμένο σε μια δραστηριότητα.
- ΔΕΠ-Υ Παρορμητικότητας/ Υπερκινητικότητας: έχει κινητική υπερδραστηριότητα και συχνά πράττει χωρίς να το σκεφτεί.
- ΔΕΠ-Υ Συνδυασμός αυτών των δύο: δεν συγκεντρώνεται, είναι παρορμητικό και υπερδραστήριο.
Χαρακτηριστικά συμπτώματα της Δ.Ε.Π.-Υ. είναι όταν το παιδί:
- Κινείται συχνά νευρικά με τα χέρια ή τα πόδια ή στριφογυρίζει στο κάθισμα
- Έχει δυσκολία να παραμείνει στη θέση του όταν είναι αναγκαίο να το κάνει
- Εύκολα διασπάται η προσοχή του από εξωτερικά ερεθίσματα
- Δε φαίνεται να ακούει όταν του μιλάνε άλλοι
- Έχει δυσκολία να οργανώσει και να ολοκληρώσει δραστηριότητες
- Τρέχει τριγύρω ή σκαρφαλώνει διαρκώς, ακόμη και σε καταστάσεις που δεν το δικαιολογούν (μοιάζει να “είναι μηχανοκίνητο”)
- Μιλάει συνεχώς
- Διακόπτει συζητήσεις ή εισβάλλει στο παιχνίδι άλλων παιδιών
- Έχει δυσκολία ν’ ακολουθήσει οδηγίες και αυτό δεν οφείλεται σε εναντιωτική συμπεριφορά ή δυσκολία κατανόησης
- Αποφεύγει δραστηριότητες που απαιτούν διαρκή πνευματική προσπάθεια (όπως τις εργασίες του σχολείου ή του σπιτιού, παιχνίδια)
- Κάνει πράγματα εικίνδυνα χωρίς να σκεφτεί τις πιθανές συνέπειες
Πρακτικές συστάσεις προς τους γονείς
- Η σταθερή- κοινή πορεία αντιμετώπισης και συμπεριφοράς και από τους δυο γονείς είναι καθοριστική.
- Θέστε σαφή όρια και κανόνες (το παιδί έχει ανάγκη να γνωρίζει μέχρι που μπορεί να φτάσει και ποια θα είναι τα αποτελέσματα της συμπεριφοράς του)
- Η συνέπεια και η σταθερότητα από μέρους σας στους κανόνες είναι σημαντική.
- Έχετε ένα δομημένο ημερήσιο πρόγραμμα.
- Έχετε ξεκάθαρους κανόνες και ρουτίνες.
- Επανατροφοδοτείτε το παιδί συχνά και άμεσα.
- Επαινείτε τη συγκεκριμένη λειτουργική συμπεριφορά άμεσα.
- Χρησιμοποιήστε επιβραβεύσεις για την καλή συμπεριφορά. Οι επιβραβεύσεις θα πρέπει να έχουν νόημα για το παιδί και θα πρέπει να έχουν συμφωνηθεί εκ των προτέρων μαζί του.
- Χρησιμοποιήστε επιβραβεύσεις που δίνουν στο παιδί ένα αίσθημα ευθύνης και ελέγχου.
- Οι τιμωρίες πρέπει να διατυπώνονται σε ήρεμο τόνο, να είναι άμεσες και κατανοητές στο παιδί.
- Οι σωματικές τιμωρίες δεν έχουν καμία αποτελεσματικότητα.
- Εστιαστείτε στην επιθυμητή συμπεριφορά, όχι σε αυτή που θέλετε να σταματήσει.
- Ενισχύστε τις δυνάμεις του και βασιστείτε σ’ αυτές. Κάντε του ξανά κατανοητό το γιατί είστε ευχαριστημένοι, μην υποθέτετε ότι ξέρει. Αν μη τι άλλο τα παιδιά με ADHD έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση.
- Δείξτε του πόσο περήφανοι είστε για τα επιτεύγματά του με ανταμοιβές και αγάπη. “Εντοπίστε” τις στιγμές που είναι καλός/ καλή.
- Ενισχύστε ακόμη και μικρές, θετικές αλλαγές στη συμπεριφορά του παιδιού. Καθώς το βοηθάτε να αναγνωρίσει την πρόοδό του, αυξάνεται το κίνητρο και η αυτοπεποίθησή του.
- Οι απαιτήσεις σας πρέπει να είναι προσαρμοσμένες στις δυνατότητες του παιδιού όχι στις δικές σας.
- Πρέπει να είστε ακριβείς σε αυτό που ζητάτε από το παιδί. Ποτέ δεν δίνουμε πολύπλοκές οδηγίες. Στα μικρότερα παιδιά μια εντολή τη φορά.
- Χρησιμοποιήστε απλές, ξεκάθαρες και άμεσες οδηγίες. Χρησιμοποιήστε μόνο μία οδηγία κάθε φορά. Αποφύγετε μεγάλες και πολύπλοκες εντολές, όπως το να ζητάτε από το παιδί να κάνει 2 – 3 πράγματα συγχρόνως.
- Θα το μπερδέψουν. Προχωρήστε στην επόμενη δραστηριότητα μόνο όταν το παιδί έχει ολοκληρώσει την προηγούμενη.
- Προσέχω τη διατύπωση των οδηγιών- εντολών. Ποτέ με ερωτηματικό τρόπο και ποτέ με την τηλεόραση- υπολογιστή ανοιχτό.
- Διασπάστε το παιδί πριν από μια δύσκολη δραστηριότητα. Αν δεν το κάνετε εσείς, θα το κάνει μόνο του.
- Οι εξωσχολικές δραστηριότητες του πρέπει να είναι όσο τον δυνατόν πιο ομαδικές.
- Καλό είναι να εκτονώνεται το παιδί φυσικά (κολύμπι, στάδιο,..)
- Το ωράριο του ύπνου και της διατροφής πρέπει να είναι σταθερό.
- Παζλ, σκάκι, και γενικότερα παιχνίδια και δραστηριότητες που ασκούν την συγκέντρωση της προσοχής ενδείκνυνται.
- Αναθέστε του δουλειές στο σπίτι (καθάρισμα δωματίου, πλύσιμο πιάτων,..)
- Μερικά παιδιά με Δ.Ε.Π.-Υ. έχουν δυσκολία να οργανώσουν τις σκέψεις τους. Ρωτήστε “Ποιος; Τι; Πού; Πότε; Γιατί;” για να το βοηθήσετε να σκεφτεί και να εξηγήσει τι είναι σημαντικό.
- Το δωμάτιο του παιδιού πρέπει να είναι οργανωμένο με συγκεκριμένες θέσεις για τα αντικείμενα.
- Η ύπαρξη πίνακα ανακοινώσεων μέσα στο δωμάτιο, όπου τοποθετούνται σημαντικά χαρτιά ή υπενθυμίσεις δραστηριοτήτων είναι βοηθητική για την οργάνωση του παιδιού.
- Ασκήσεις υπευθυνότητας και οργάνωσης πρέπει να αποτελούν μέρος της καθημερινότητας των παιδιών (λίστα με ψώνια στο σούπερ μάρκετ, επιλογή από το προηγούμενο βράδυ των ρούχων, προετοιμασία τσάντας βάση του προγράμματος του,.. )
- Ασκήσεις προσανατολισμού και κατευθύνσεων στο χώρο όπου δραστηριοποιείται το παιδί και γενίκευση των ασκήσεων σε άγνωστα περιβάλλοντα είναι απαραίτητες για τη βελτίωση της οπτιχωρικής του αντίληψης.
- Η θεατρική – μουσική έκφραση και ο χορός ενδείκνυνται για τη βελτίωση της αυτοέκφρασης και του οπτικο-κινητικού συντονισμού.
- Η ύπαρξη κάρτας αυτοδιαχείρησης συμπεριφοράς ( σχολείο- σπίτι) είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική.
Συμβουλές για το διάβασμα στο σπίτι:
- Απαραίτητη είναι η συχνή επικοινωνία με τον εκπαιδευτικό ( συνέχεια προγράμματος στο σχολείο και αντίθετα)
- Αν τα μαθήματα και οι φωτοτυπίες είναι φορτωμένα, τα χωρίζω σε μικρότερες ενότητες.
- Τα μαθήματα τα μαθαίνουμε με σχεδιαγράμματα. Την έκθεση το ίδιο. Μεγάλα κεφάλαια τα διαβάζουμε τμηματικά υπογραμμίζοντας τα κύρια σημεία.
- Τεστάκια απομνημόνευσης και σειροθέτησης είναι ιδιαίτερα ευεργετικά.
- Ο χώρος μελέτης πρέπει να είναι συγκεκριμένος, μεγάλος και αφαιρετικός.
- Στο γραφείο τοποθετείται μόνο ένα μάθημα τη φορά και μόνο τα απαραίτητα αντικείμενα.
- Η μελέτη στο σπίτι πρέπει να είναι οργανωμένη και γεμάτη διαλείμματα.
- Ξεκινήστε με τα μαθήματα που απαιτούν απομνημόνευση.
Να θυμάστε ότι κάθε παρέμβαση ξεκινάει από την αλλαγή των δικών σας αντιλήψεων, του παιδιού και των ανθρώπων που δραστηριοποιούνται με το παιδί για τη φύση της διαταραχής και τα εν γένει προβλήματα του.
Ζαχαροπλαστική
Η ζαχαροπλαστική είναι μια δημιουργική δραστηριότητα που αρέσει πολύ στα παιδιά. Αρχικά, πάρτε τα παιδιά σας μαζί στο σουπερμάρκετ για να αγοράσετε τα απαιτούμενα υλικά και αφήστε τα παιδιά να τα εντοπίσουν στα ράφια ή στο ψυγείο του καταστήματος. Για τα παιδιά προσχολικής ηλικίας η διαδικασία αυτή αποτελεί “άσκηση” ανάγνωσης λέξεων, γιατί δίνετε την ευκαιρία στο παιδί να εντοπίσει το προϊόν αναγνωρίζοντάς το πρώτα από την εμφάνιση της συσκευασίας (σχήμα, μάρκα, χρώματα) και κατόπιν από τις λέξεις που είναι γραμμένες πάνω στη συσκευασία.
Στη συνέχεια, αφήστε τα παιδιά να πληρώσουν μόνα τους στα ταμείο, διαλέγοντας τα κατάλληλα χαρτονομίσματα από το πορτοφόλι σας. Δίνετε έτσι την ευκαιρία στα παιδιά να κάνουν μαθηματικές πράξεις, αλλά και να κατανοήσουν την αξία του χρήματος.
Στο σπίτι, δώστε ενεργητικό ρόλο στο παιδί σας κατά τη διάρκεια παρασκευής του γλυκού σας. Φορέστε ποδιές ή πρόχειρα ρούχα, ώστε να είστε ελεύθεροι να κινηθείτε και να δημιουργήσετε. Δώστε σαφείς οδηγίες όπως: “χρειαζόμαστε το γάλα”, “ανακάτεψε με μεγάλο κουτάλι τα υλικά”.
Ο ενθουσιασμός του παιδιού σας θα είναι μεγαλύτερος αν πάρει το γλυκό μαζί του στο σχολείο (σε περίπτωση που το γλυκό είναι ένα κέικ, μία μηλόπιτα ή οτιδήποτε άλλο δε χρειάζεται ψυγείο και μπορεί να κοπεί σε κομμάτια) και το μοιράσει στους συμμαθητές του για να το δοκιμάσουν. Με αυτόν τον τρόπο, τονώνεται η αυτοπεποίθηση του παιδιού, νιώθει ικανό και χρήσιμο μέλος της τάξης του και μοιράζεται τη χαρά της δημιουργίας με τους φίλους του και τη δασκάλα του.
Παιχνίδι στο σπίτι με τους γονείς
Για ένα παιδί, είναι πολύ σημαντικό και ταυτόχρονα απολαυστικό να μοιράζεται τη χαρά του παιχνιδιού με τους γονείς του (έστω και με τον ένα γονέα). Παίξτε επιτραπέζια παιχνίδια, κάντε μαζί πάζλ ή παρασυρθείτε με τα παιδιά σας στο παιχνίδι ρόλων. Φτιάξτε φανταστικά κάστρα, καράβια, παλάτια χρησιμοποιώντας αντικείμενα όπως ένα σεντόνι, ένα άχρηστο πανί,ένα παλιό μαξιλάρι. Μπορεί για εσάς τα αντικείμενα αυτά να μην έχουν κανένα νόημα. Για τα παιδιά, όμως, τέτοια αντικείμενα μεταμορφώνονται στις πιο μαγικές πολιτείες, στα πιο σπάνια πλάσματα, στους πιο αγαπημένους ήρωες. Όσο για το πώς παίζονται τα παιχνίδια ρόλων; Αφήστε τα παιδιά να σας οδηγήσουν και να σας μεταφέρουν στο συναρπαστικό κόσμο τους. Είναι και μία ευκαιρία να τον ανακαλύψετε!
Καλλιτεχνικό εργαστήρι
Αν το σπίτι σας διαθέτει ξεχωριστό χώρο, τα πράγματα είναι σαφώς ευκολότερα. Αν όχι, τότε οργανώστε κατάλληλα το δωμάτιο του παιδιού σας. Δημιουργήστε μια γωνιά στο παιδικό δωμάτιο που θα αποτελείται από έναν πάγκο εργασίας κι ένα κουτί γεμάτο μπογιές, χαρτιά, ψαλίδια, κόλλες, άχρηστα υλικά (καπάκια, υφάσματα, κουμπιά κ.α.) και ποδιές ζωγραφικής. Ο πάγκος εργασίας μπορεί να είναι ακόμα και το γραφείο μελέτης του παιδιού. Σ’ αυτήν την περίπτωση, προμηθευτείτε μια προστατευτική επιφάνεια που θα εμποδίζει την καταστροφή του γραφείου. Η ενασχόληση του παιδιού με τις κατασκευές το βοηθάει να ελέγχει καλύτερα τα χέρια του, να ζωγραφίζει, αλλά και να γράφει καλύτερα.
Ηλεκτρονικός υπολογιστής
Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής καλό είναι να βρίσκεται σε κεντρικό μέρος του σπιτιού και όχι στο παιδικό δωμάτιο όπου το παιδί έχει τη δυνατότητα να απομονωθεί. Υπάρχουν πολλά προγράμματα με τα οποία μπορούν να ασχοληθούν τα μικρά παιδιά. Όμως προσοχή: ο χρόνος ενασχόλησης του παιδιού με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή πρέπει να είναι πολύ περιορισμένος και τα προγράμματα με τα οποία θα ασχοληθούν τα παιδιά να είναι επιλεγμένα με αυστηρά κριτήρια. Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια (όπως παιχνίδια πολέμου, μάχης, ράλι κ.λ.π.) δεν αποτελούν δημιουργικά προγράμματα και θα πρέπει να αποφεύγονται. Αντίθετα, προγράμματα ζωγραφικής, ξένων γλωσσών, καραόκε, παιχνίδια παρατηρητικότητας, μνήμης και προβληματισμού είναι ασφαλή για παιδιά και καθιστούν τον υπολογιστή εργαλείο μάθησης. Στις δραστηριότητες με ηλεκτρονικό υπολογιστή, η επίβλεψη των παιδιών από τους γονείς είναι απαραίτητη.
Οι σχέσεις ανάμεσα στα αδέρφια χαρακτηρίζονται τις περισσότερες φορές από έντονα και αντικρουόμενα συναισθήματα: αγάπης και μίσους, αφοσίωσης και αντιζηλίας. Οι καβγάδες και οι διαφωνίες παρατηρούνται συχνά, η επιθετικότητα και η ανταγωνιστικότητα εκδηλώνονται σε πολλές δραστηριότητές τους. Η έκφραση των δύσκολων αυτών συναισθηματικών καταστάσεων αποτελεί όμως και έναν σημαντικό τρόπο αλληλεπίδρασης μεταξύ τους.
Μέσα από τους τσακωμούς, όσο και αν φαίνεται παράδοξο, τα αδέρφια επικοινωνούν συναισθηματικά αλλά και σωματικά. Παράλληλα, μαθαίνουν να διαχειρίζονται την ψυχική τους ένταση, να διαπραγματεύονται τις επιθυμίες και τις επιδιώξεις τους, να διεκδικούν τα δικαιώματά τους, να συνυπάρχουν με τους άλλους με όλες τις πιθανές ματαιώσεις που επακολουθούν. Οι τσακωμοί με τα αδέρφια αποτελούν πράγματι ένα πολύτιμο “σχολείο”, ένα πεδίο κοινωνικής μάθησης και τριβής δεξιοτήτων που θα αποβούν απαραίτητες σε όλα τα μετέπειτα στάδια της ζωής τους.
Τα δεδομένα όμως αλλάζουν όταν οι διαρκείς αντιπαραθέσεις και αψιμαχίες μεταξύ των αδερφών υποδεικνύουν βαθύτερα δυσλειτουργικά μοντέλα συμπεριφοράς μέσα στην οικογένεια.
Οι γονείς μπορεί συχνά να “αποφεύγουν” και να μην επιτρέπουν με κανένα τρόπο την εκδήλωση εντάσεων και συγκρούσεων μεταξύ των παιδιών τους και έτσι ουσιαστικά να “συμβάλλουν” στη μεγιστοποίησή τους.
Στις περιπτώσεις αυτές τα παιδιά μπορεί να αρχίσουν να εκδηλώνουν κρυφά την επιθετικότητά τους, είτε όταν οι γονείς δεν είναι παρόντες, είτε με έμμεσους τρόπους.
Άλλες φορές, οι γονείς όμως “δεν βλέπουν” τα πειράγματα των παιδιών που έχουν ξεπεράσει πια τα όρια, τα χτυπήματα που καταλήγουν σε επικίνδυνες βολές, τις προσβολές που ντροπιάζουν ανεπιστρεπτί την αυτοεκτίμησή τους και στις οποίες απαιτείται να παρέμβουν δυναμικά προς οριοθέτηση της κατάστασης. Τα θεωρούν όλα “απλά” παιδιάστικα πειράγματα που θα “περάσουν”, αθώες χειρονομίες, τίποτα “κακό” ή “ανησυχητικό” που θα καταλαγιάσει όταν με τον καιρό τα παιδιά ωριμάσουν.
Η διάκριση ή η εύνοια που υποδεικνύει ο γονιός ασυνείδητα σε ένα παιδί αποτελεί έναν άλλο σημαντικό παράγοντα διακίνησης έντασης ανάμεσα στα αδέρφια. Τα παιδιά αγωνίζονται πάντα “δια ροπάλου” για κάτι εξαιρετικά πολύτιμο για τα ίδια: την αγάπη και την αφοσίωση των γονιών τους. Κάθε αφορμή που αμφισβητεί αυτή την πεποίθηση διακινεί έντονο άγχος, αβεβαιότητα, αμφιθυμία την οποία απευθύνουν στον ευκολότερο “στόχο” τους: τον αδερφό ή την αδερφή.
Τέλος, οι τσακωμοί μεταξύ αδερφών αντανακλούν συχνά τα αισθήματα επιθετικότητας αλλά και τα προβλήματα που επικρατούν στο γονεϊκό ζευγάρι. Τα παιδιά παρατηρούν τη ζωή των γονιών τους και αντιγράφουν, αναπαριστούν και πολλές φορές εκφράζουν τα προβλήματα ή τα συναισθήματα που επικρατούν μεταξύ τους.
Κάθε παιδί που έρχεται για πρώτη φορά στο σχολείο θα πρέπει να έχει τα στοιχεία και τις προϋποθέσεις που το καθιστούν έτοιμο να προσαρμοστεί και να δεχτεί τα νέα γνωστικά αντικείμενα, αλλά και να αντεπεξέλθει τις όποιες δυσκολίες συναντήσει στο νέο περιβάλλον. Θα πρέπει λοιπόν να παρουσιάζει σχολική ετοιμότητα.
Ετοιμότητα είναι η κατάσταση στην οποία το παιδί έχει τις απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες για να μπορέσει ν’ αποκτήσει μια νέα γνώση ή δεξιότητα.
Οι ειδικοί με τον όρο ετοιμότητα εννοούν την ωρίμανση του παιδιού η οποία περιλαμβάνει τη σωματική ανάπτυξη (εγκέφαλος, κινητικότητα, ομιλία) και την πνευματική ανάπτυξη (νοημοσύνη, γνωστική ανάπτυξη, μνήμη), που θα συμβάλλουν στη διαδικασία της μάθησης.
Πιο αναλυτικά, όταν λέμε σχολική ετοιμότητα εννοούμε:
- προφορικός λόγος:
- φωνολογική ανάπτυξη (διαφοροποίηση των ήχων και σωστή άρθρωση), xzxz
- σημασιολογική (ανάπτυξη λεξιλογίου και γνώση σημασίας λέξεων),
- συντακτική (ολοφραστική έκφραση)
- ψυχοκινητικότητα: συντονισμός χεριών, δαχτύλων, ματιών-συντονισμός κινήσεων-παγίωση πλευρίωσης
- νοητικές ικανότητες:αντίληψη, μνήμη, προσοχή, σκέψη
- συναισθηματική οργάνωση:η ιδέα που έχει το παιδί για τον εαυτό του(αυτοσυναίσθηση)-θετική στάση απέναντι στους άλλους-διαπροσωπικές σχέσεις-όρεξη για μάθηση.
- γνωστική ικανότητα: η ικανότητα επίλυσης προβλημάτων, σύνθετη και αφηρημένη σκέψη
- καλό επίπεδο προσοχής
Σύμφωνα με το Baseline Assessment Profiling του Warwickshire County Council, οι δεξιότητες που πρέπει να έχει ένα νήπιο για σχολική ετοιμότητα είναι:
Συναισθηματική και Κοινωνική Ανάπτυξη:
- Έχει σιγουριά, δείχνει αυτοπεποίθηση
- Είναι ικανό να δημιουργήσει ικανοποιητικές σχέσεις με άλλα παιδιά και ενήλικες
- Δουλεύει σαν μέλος μιας ομάδας και ανεξάρτητα
- Είναι ικανό να συγκεντρωθεί και να κάνει υπομονή καθώς μαθαίνει και να ζητήσει βοήθεια όταν τη χρειαστεί
- Είναι πρόθυμο να εξερευνήσει κάτι καινούριο και δείχνει ικανό να πάρει πρωτοβουλία και να λύσει απλά πρακτικά προβλήματα
- Επιδιώκει ανεξαρτησία στην επιλογή μιας δραστηριότητας, στο ντύσιμο και στην προσωπική υγιεινή
- Είναι ευαίσθητο στις ανάγκες και στα συναισθήματα των άλλων και δείχνει σεβασμό
- Περιμένει τη σειρά του και μοιράζεται αντικείμενα
- Μπορεί να εκφράσει τα συναισθήματά του και να συμπεριφερθεί ανάλογα
- Αναπτύσσει μια κατανόηση για ό,τι είναι σωστό, ό,τι είναι λάθος και γιατί
- Φροντίζει και ενδιαφέρεται για το περιβάλλον, την περιουσία και τους ζωντανούς οργανισμούς
- Δείχνει μια ποικιλία συναισθημάτων, όπως χαρά, θλίψη, περιέργεια σε σχέση με τις εμπειρίες της ζωής
Γλώσσα, Προανάγνωση, Προγραφή:
- Ακούει προσεχτικά και συζητάει για τις εμπειρίες του σε μικρές και μεγάλες ομάδες
- Χρησιμοποιεί αυξανόμενο λεξιλόγιο με μεγαλύτερη ευχέρεια για να εκφράσει τις σκέψεις του και να μεταφέρει το νόημα στον ακροατή
- Ακούει και αντιδράει σε ιστορίες, τραγούδια και ποιήματα
- Φτιάχνει ιστορίες και συμμετέχει σε αλλαγή ρόλων με σιγουριά
- Απολαμβάνει τα βιβλία και τα χειρίζεται με προσοχή, κατανοώντας πώς είναι δομημένα
- Κατανοεί ότι οι λέξεις και οι εικόνες έχουν νόημα και ότι στα ελληνικά διαβάζουμε από αριστερά προς δεξιά και από πάνω προς τα κάτω
- Αρχίζει να συνδέει ήχους με συλλαβές, λέξεις και γράμματα
- Αναγνωρίζει γράμματα της αλφαβήτας σαν μορφές και σαν ήχους
- Χρησιμοποιεί γραφή, εικόνες, σύμβολα, οικείες λέξεις και γράμματα για να μεταφέρει το νόημα
Μπορεί να γράψει το όνομά του σωστά με κεφαλαίο το πρώτο γράμμα
Προμαθηματικές Έννοιες:
- Χρησιμοποιεί μαθηματική γλώσσα, όπως κύκλο, μπροστά από, μεγαλύτερο από και πιο πολύ, για να περιγράψει σχήμα, θέση, μέγεθος και ποσότητα
- Μπορεί να αναγνωρίσει και να αναπαράγει ακολουθίες
- Χρησιμοποιεί μια εξελισσόμενη μαθηματική ικανότητα για να λύσει πρακτικά προβλήματα
- Είναι εξοικειωμένο με παιχνίδια αριθμητικής και δραστηριότητες
- Μπορεί να συγκρίνει, να κατηγοριοποιήσει, να ταιριάξει και να μετρήσει χρησιμοποιώντας καθημερινά αντικείμενα
- Μπορεί να αναγνωρίσει και να χρησιμοποιήσει αριθμούς μέχρι το 10
- Μέσα από πρακτικές δραστηριότητες, κατανοεί και καταγράφει αριθμούς
- Δείχνει να αντιλαμβάνεται τις αριθμητικές πράξεις, όπως πρόσθεση και αφαίρεση
Γενικές Γνώσεις και Κατανόηση:
- Μπορεί να μιλήσει για το που μένει, το περιβάλλον, την οικογένεια και για γεγονότα της ζωής του του παρελθόντος και του παρόντος
- Μπορεί να εξερευνήσει και να αναγνωρίσει στοιχεία οργανισμών, αντικειμένων και γεγονότων του φυσικού και τεχνητού περιβάλλοντος και να παρατηρήσει ομοιότητες, διαφορές και αλλαγές
- Συζητάει για πράγματα που παρατηρεί, κάνει ερωτήσεις για να λάβει πληροφορίες για το πώς και γιατί δουλεύουν κάποια πράγματα
- Μπορεί να εξερευνήσει και να επιλέξει υλικά και εργαλεία και να χρησιμοποιήσει δεξιότητες όπως χαρτοκοπτική, κατασκευές κ.α. για διάφορους λόγους
- Μπορεί να χρησιμοποιήσει την τεχνολογία, όπου χρειάζεται, για να υποστηρίξει τη μάθηση
Κινητική Ανάπτυξη:
- Κινείται με σιγουριά και με αυξανόμενο έλεγχο και συντονισμό
- Έχει αντίληψη του χώρου
- Σκαρφαλώνει και ισορροπεί με μεγαλύτερη επιδεξιότητα
- Χειρίζεται υλικά, εργαλεία και κατασκευές με αυξανόμενο έλεγχο
- Δημιουργεί με φαντασία
- Εξερευνεί ήχο και χρώμα, υφή, σχήμα, φόρμα και χώρο σε 2 και 3 διαστάσεις
- Αντιδρά με διάφορους τρόπους σε ό,τι βλέπει, ακούει, μυρίζει, ακουμπάει και αισθάνεται
Μέσα από την τέχνη, τη μουσική, το χορό, τα παραμύθια και το δημιουργικό παιχνίδι, δείχνει αυξανόμενη ικανότητα να χρησιμοποιεί τη φαντασία του, να ακούει και να παρατηρεί
Το μεταιχμιακό ή στεφανιαίο σύστημα στο μέσο εγκέφαλο, το οποίο δρα ως συναισθηματικό κέντρο για τους ανθρώπους, είναι πολύ σημαντικό από ψυχολογική πλευρά. Αν και οι συναισθηματικές αντιδράσεις συνήθως εξετάζονται από την κοινωνική πλευρά, τα συναισθήματα έχουν μία βιοχημική επίδραση στη διαδικασία μάθησης. Αυτό το συναισθηματικό κέντρο μπορεί να παρεμποδίσει ή να διευκολύνει τη μνήμη και τη μάθηση, αφού συνδυάζει όλες τις εμπειρίες ενός ατόμου ώστε να του δώσει ένα πλαίσιο αναφοράς μέσω του οποίου αντιλαμβάνεται και ερμηνεύει τον κόσμο. Εξαρτώμενο από τα συναισθήματα του ατόμου όπως αυτά επηρεάζονται από το περιβάλλον, αυτό το κέντρο μπορεί να απελευθερώσει νευροδιαβιβαστές που επιδρούν την ώρα της μάθησης. Αν ένα άτομο αισθάνεται χαρά το μεταιχμιακό ή στεφανιαίο σύστημα απελευθερώνει νευροδιαβιβαστές που αυξάνουν την ταχύτητα μάθησης. Ωστόσο, το στρες ενεργοποιεί διαφορετικούς νευροδιαβιβαστές και εμποδίζει την ικανότητα του εγκεφάλου να ανασύρει ή να επεξεργαστεί πληροφορίες (Hensel, 1989). Αν και υπάρχουν πολλαπλά παραδείγματα ανικανότητας ενός μαθητή να μάθει μία συγκεκριμένη διαδικασία παρά τις επανειλημένες προσπάθειες από το δάσκαλο, έχουν γίνει πολύ λίγες μελέτες για αυτό το φυσιολογικό φαινόμενο, το οποίο υποστηρίζει ότι ο μαθητής σωματικά ενδέχεται να μην μπορεί να μάθει τη δεδομένη στιγμή. Εαν το στρες απομακρυνθεί και το πρόβλημα παρουσιαστεί με άλλο τρόπο, το μεταιχμιακό ή στεφανιαίο σύστημα θα μπορέσει ξανά να βοηθήσει στη διαδικασία μάθησης.